توافق قریبالوقوع تهران و واشنگتن؛ دیپلماسی در سایه عمان
در عرصه پیچیده سیاست بینالملل، نقش میانجیگری کشورها در تسهیل گفتوگوهای دیپلماتیک اهمیت فزایندهای یافته است. سفر اخیر مقامات ارشد ایران به عمان، به ویژه حضور رئیسجمهور مسعود پزشکیان و وزیر امور خارجه عباس عراقچی، بار دیگر توجهها را به عمان، به عنوان نقطه کانونی مذاکرات حساس و پنهانی میان تهران و واشنگتن معطوف کرده است. این سفر در چارچوب تلاشها برای کاهش تنشها و دستیابی به توافقی محتمل، میتواند نشانهای از تحولات بنیادین در معادلات منطقهای باشد.
عمان سابقهای طولانی در ایفای نقش میانجی دیپلماتیک دارد که از جمله آن میتوان به مذاکرات برجام و گفتگوهای پشت پرده اشاره کرد. گزارشهای اخیر رسانههای بینالمللی از جمله CNN، پیشرفتهای قابل توجهی را در این مذاکرات پنهانی گزارش دادهاند. اظهارات اخیر مقامات آمریکایی، نظیر سخنان دونالد ترامپ در زمینه نظارت میدانی بر تأسیسات هستهای ایران و کاهش تنشها، همسو با سیگنالهای مثبت دو طرف، نشاندهنده پیشرفت در روند دیپلماتیک است.
بر اساس دادههای موجود و تحلیل روندهای دیپلماتیک، سه محور اصلی در این گفتوگوها برجسته است:
1. کاهش غنیسازی اورانیوم: توقف یا کاهش سطح غنیسازی به زیر ۴ درصد، به همراه انتقال یا رقیقسازی اورانیوم غنیشده ۶۰ درصد، که میتواند گامی مهم در عقبنشینی ایران از آستانه هستهای باشد.
2. همکاری گستردهتر با آژانس بینالمللی انرژی اتمی: بازگشت به همکاری نزدیکتر و پذیرش سازوکارهای نظارتی دقیقتر، که میتواند اعتماد بینالمللی را افزایش دهد.
3. شفافسازی فعالیتهای هستهای: روشن شدن وضعیت فعالیتهای حساس در سایتهایی مانند نطنز و فردو، که زمینه اعتمادسازی بیشتر را فراهم میکند.
در حالی که مقامات ایرانی به ادامه غنیسازی اشاره دارند، اما لحن آنها تغییر یافته و رویکردی محتاطانهتر نسبت به گذشته در پیش گرفتهاند. به نظر میرسد تمایل به همکاری و پذیرش واقعیتهای جدید، جایگزین تهدیدهای قبلی شده است. در سوی مقابل، سیاستهای آمریکا نیز با فاصله گرفتن از رویکرد چندجانبه دوران اوباما، به دنبال توافقی محدودتر اما با تأثیرگذاری بیشتر است. دولت ترامپ به نظر میرسد تمایل دارد با یک مصالحه کنترلشده، نگرانیهای منطقهای از جمله اسرائیل را مدیریت کند و از درگیری نظامی جلوگیری نماید.
اگر این توافق به نتیجه برسد، فراتر از یک تفاهم فنی خواهد بود و میتواند نظم امنیتی خاورمیانه را بازتعریف کرده، تنشها را کاهش دهد و الگوی تعامل جهانی با برنامه هستهای ایران را دگرگون سازد. همچنین، این گام میتواند راه را برای گفتوگوهای گستردهتر منطقهای باز کند و بر مناسبات ایران با قدرتهای جهانی تأثیر قابل توجهی داشته باشد.
در نهایت، مذاکرات میان تهران و واشنگتن به واسطه عمان، ممکن است نقطه عطفی در دیپلماسی منطقهای به شمار آید. هرچند هنوز نمیتوان از تحقق صلح پایدار سخن گفت، اما این فرآیند میتواند گامی مهم در مدیریت بحرانهای منطقهای محسوب شود.